" Từ khi cuộc sống rung rủi cho Các Mác và F. Enghen gặp nhau, công trình lao động suốt cuộc đời của đôi bạn ấy đã là sự nghiệp chung của họ " Lênin
Khi nói đến tình bạn của Mác và Enghen, Lê nin đã viết rằng, họ là những người " có một tâm hồn biết yêu thương nhau sâu sắc "
Những tâm hồn biết thương yêu. Có lẽ ta chẳng bao giở hiểu được thật sự những gì chứa đựng bên trong mấy chữ ngắn ngủi ấy , nếu kô có thư từ của 2 ông .
" Luân - đôn " .... của F . Enghen gửi cho Các Mác và " Mansetxtơ " ..... Các Mác gửi F . Enghen những lá thư đề địa chỉ như thế cứ nối tiếp nhau suốt 20 năm trời . Phải đến hơn một nghìn rưỡi bức thư .
Suốt 20 năm hầu như đó là phương tiện trao đổi duy nhất của 2 ông . Đó là kết quả của rất nhiều cảm xúc và tư duy . Không thể nào dừng trao đổi với bạn được . Khối óc và con tim đòi hỏi điều ấy . Những lá thư ấy có thể đem đọc một mạch , như đọc một thiên truyện hấp dẫn có một kô hai
Trên những trang giấy ấy là những điều suy luận về các sự kiện lịch sử , về các kết luận khoa học , những nhận xét về con người , những lời khuyên .
Và bên cạnh đó thư nào cũng có niềm lo lắng riêng tư , tình cảm quyến luyến , những lời lẽ dịu dàng ......
Khi được tin F . Enghen báo là mình bị ốm , Mác kô phải chỉ lo lắng băn khoăn , mà gần như phải hốt hoản lên . Mác yêu cầu bạn báo cho ông biết những triệu chứng của căn bệnh và lời kết luận của bác sĩ . Ít lâu sau ông tìm đến những bác sĩ nổi tiếng ở Luân - Đôn . Ông kể lại tất cả những gì mình biết bề bệnh tình của F . Enghen . Ý kiến của bác sĩ kô làm ông thoả mãn . Suốt trong mấy ngày liền Mác hỏi muợn thư viện các tác phẩm y học mới nhất , cả những cẩm nang của bác sĩ bằng các tiếng Pháp , Anh và Đức . Cuối cùng ông xác định được phương thuốc hay nhất theo ý mình .... để chữa cho F . Enghen và ông viết thư cho bạn biết .
Đến lược Mác ốm Enghen cũng lo lắng kô kém Mác truớc kia ông đi tới các bác sĩ nổi tiếng nhất ở Mansétxtơ để hỏi bệnh . Ông gửi các đơn thuốc xin được về Luân Đôn và yêu cầu Mác phải đến Mansétxtơ để nghĩ ngơi , thuyết phục Mác nên nghiêm chỉnh nghĩ đến sức khỏe của mình F . Enghen rất lo lắng . ai mà chẳng thấy vui trước sự bình yên và niềm vui của bạn , ai mà chẳng thấy buồn trước đôi mắt rầu rĩ và tuyệt vọng của bạn .
Trong những điều bất hạnh xảy đến gia đình của Mác là những vết thương không thể hàn gắn lại được , là những cái chết của mấy đứa con . Lònh tràn ngập một nổi buồn tê tái , ngay cả công việc cững không làm Mác khuây khoả , ông chỉ biết chia sẽ cùng bạn " Trong tất cả những ngày buồn đau khủng khiếp vừa qua , tôi luôn được tiếo sức mỗi khi nghĩ đến anh , tình bạn của anh và niềm hi vọng rằng hai chúng ta sẽ còn có thể tìm được điều gì hữu ích hơn nữa trên đời này ".
Trên bàn viết của nhà tư tưởng cách mạng có 2 bức ảnh : Ảnh của Gien - ny và ảnh của F . Enghen . Cạnh đấy có những mãnh giấy của F . Enghen viết cho Mác , bắt đầu bằng những chữ : " Chàng Môrơ thân yêu ......."
_ Hôm nay ta có đến thâm ông tướng kô ? Mác hỏi vợ
" Chàng Môrơ " ...... " Ông tướng ".... những ai gần gủi họ trong gia đình đều biết rằng ở nhà kô bao giờ gọi đúng tên Mác mà gọi là " Chàng Môrơ " , còn Enghen là " ông Tướng " . Nếu Enghen không gọi Mác là " Chàng Môrơ " thì tức là giữa họ có một điều hiểu lầm nào đó cần được giải quyết .
Với tất cả những tính gan góc của họ , hai người bạn vẫn thấy xa nhau là buồn khổ và mỗi lần có thể gặp nhau lại đem đến cho họ biết bao vui sướng . Họ thức thâu đêm tới sáng , khoan khoái trò chuyện , vui sướng vì được nhìn thấy nhau , nghe từng lời nói của nhau . Khi khônglàm nghề buôn nữa F . Enghen dọn nhà về London . Ông thuê nhà cách gia đình Mác cở 10 phút đi bộ ...
Và ngày nào Enghen cũng có mặt tại ngôi nhà số 1 đường Mai - len - đơ - pác - cơ - rốt hoặc dạo chơi cùng với Mác trong công viên . Thông thường 2 ông ở trong phòng làm việc . Và những khi ấy nếu khách qua đường tò mò nhìn vào một trong những cửa sổ tầng dưới nhà thì sẽ thấy có 2 người đang đi đi lại lại trong căn phòng kê đầy những tủ sách . Họ đi lại trò chuyện hàng giờ đủ mọi chuyện hoặc yên lặng ngẫm nghĩ một chuyện gì ...... Khi nói về tình bạn của 2 bậc thiên tài ấy - Chính Lênin đã nhận xét :